Bożena Witkowska
Nauczyciel mianowany
PSP Przydworzyce
Konspekt lekcji terenowej z przyrody
w klasie IV szkoły podstawowej
1.
Temat: Poznajemy malowniczy krajobraz Wyżyny
Lubelskiej - odwiedziny w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą.
- Cel ogólny: Wyposażenie uczniów w podstawowe
wiadomości dotyczące budowy geologicznej Wyżyny Lubelskiej
- Cele
nauczania:
Poziom
I. Wiadomości
Kategoria
A. Zapamiętanie wiadomości
Uczeń:
- określa położenie Wyżyny Lubelskiej i Kazimierza
Dolnego,
- wymienia rodzaje gleb występujących na Wyżynie
Lubelskiej,
- nazywa skały występujące w okolicach Kazimierza.
Kategoria
B. Zrozumienie wiadomości
Uczeń:
- rozróżnia skały,
- wyjaśnia proces powstawania skał wapiennych i
lessowych,
- wyjaśnia proces powstania czarnoziemów,
- wykazuje zależność między rodzajem gleby a
gatunkami roślin uprawianych w tym rejonie.
Poziom
II. Umiejętności
Kategoria C. Zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych
Uczeń:
- rysuje profil glebowy czarnoziemu,
- klasyfikuje skały i charakteryzuje je,
- używa odczynników w celu identyfikacji skały.
Kategoria
D. Zastosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych
Uczeń:
- rozpoznaje odciski wyszukane w skałach,
- posługuje się tabelą stratygraficzną jako
kalendarzem ziemskiej historii,
- ocenia wiek skały na podstawie znalezionych
skamieniałości,
- dowodzi znaczenia i wykorzystania poznanych skał.
- Cel
wychowawczy
- uwrażliwienie
na piękno przyrody,
- kształcenie
nawyku poszanowania przyrody i jej zasobów naturalnych.
- Metody i
formy pracy
Podające:
- pogadanka,
- objaśnienia
prowadzącego;
Eksponujące:
- pokaz
(lekcja w terenie).
- Pojęcia
kluczowe:
- less,
- czarnoziem,
- wapienie,
- skamieniałości.
- Pomoce
dydaktyczne:
- okazy skał,
-odsłonięty
profil glebow,
- młotek,
- 3% kwas
solny,
- mapa fizyczna Polski.
- Przebieg
lekcji
Część wstępna
- Nauczyciel wprowadza uczniów temat.
- Jeden z wyznaczonych uczniów wskazuje na mapie
Wyżynę Lubelską i opisuje jej położenie.
Część główna (w Kazimierzu Dolnym)
·
Podążając ulicą Krakowską wzdłuż Wisły
dochodzimy do kamieniołomu, z którego od wieków wydobywano opokę służącą dawnym
kazimierskim budowniczym.
Z materiału
tego korzystano także w czasie powojennej odbudowy i rozbudowy Kazimierza.
- Nauczyciel kieruje pracą uczniów (ze względu na
bezpieczeństwo nie należy zbliżać się do ściany wyrobiska ani wspinać na
jago krawędź).
- Uczniowie na polecenie nauczyciela polewają skałę
3% kwasem solnym.
U podnóża szukają skamieniałości.
- Przy pomocy nauczyciela uczniowie rozpoznają:
ramienionogi, amonity, belemnity i łodziki (z okresu górnej kredy).
Ponieważ skała
zawiera skamieniałości, szara masę, jest miękka, zbita, burzy z kwasem solnym uczniowie
stwierdzają, że jest to skała węglanowa (wapień).
- Uczniowie dochodzą do jednoznacznych wniosków, że
jest to skała organogeniczna a ściślej zoogeniczna.
- Na podstawie znalezionych skamieniałości nauczyciel
pomaga uczniom określić wiek skały.
(Amonity-
głowonogi- to grupa organizmów, która rozwijała się w mezozoiku. Mają one
znaczenie stratygraficzne do datowania skał).
- Nauczyciel objaśnia jak należy korzystać z tabeli
stratygraficznej jako kalendarza ziemskiej historii.
- Typ skamieniałości, jakie znaleziono w
kamieniołomie wskazuje jednoznacznie, że te skały wapienne powstały w erze
mezozoicznej w okresie jury i kredy a więc około 200 mln lat temu.
- Nauczyciel przypomina niektórym uczniom, że
wapienie, jakie widzieli w ubiegłym roku w Kadzielni są znacznie starsze,
bo powstały w erze paleozoicznej, w dewonie (ok. 400 mln lat temu).
- Nauczyciel podpowiada, że wszystkie skały wapienne
są osadem morskim.
- Uczniowie dochodzą do wniosku, że na terenie
Kazimierza przed milionami lat było morze lub ocean.
Następnie
udajemy się do wąwozu - głęboczyzny zwanej „Korzeniowym Dołem”.
Jego wysokie,
pionowe lessowe ściany zwieńczone są jak dachem plątaniną ogromnych korzeni
drzew, zwieszających się nad krawędzią wąwozu.
- Uczniowie dotykają tej skały, stwierdzają, że
rozsypuje się w rękach, wyczuwają w dotyku, że zbudowana jest z ziaren
mniejszych od piasku.
Na tej podstawie uczniowie stwierdzają, że jest to skała luźna.
- Nauczyciel wyjaśnia, że less to miękka,
drobnookruchowa skała osadowa składająca się głównie ziaren pyłu
kwarcowego (do 80%), substancji ilastych, związków żelaza, (które nadają
jaj charakterystyczną żółtą barwę), oraz węglanów wapnia.
Skała ta
powstała wskutek nawiewania pyłu przez wiatr, głównie w okresie ostatniego
zlodowacenia. Jest skałą macierzysta żyznych gleb.
- Nauczyciel prowadzi uczniów do odkrytego profilu
glebowego (w drodze na Górę Trzech Krzyży).
- Nauczyciel wyjaśnia, że na skałach lessowych
porośniętych roślinnością trawiastą powstały bardzo żyzne gleby-
czarnoziemy. Takie gleby spotykamy właśnie na Wyżynie Lubelskiej.
Podsumowania lekcji na „Górze Trzech Krzyży”
·
Z miejsca widokowego na Górze Trzech Krzyży można
podziwiać panoramę Kazimierza. Kazimierz Dolny leży na prawym brzegu Wisły, w
najwęższym i najbardziej malowniczym miejscu jej przełomu przez Wyżyny
Środkowopolskie u wylotu doliny małego potoku Grodarz. Dolina Grodarza rozcina
krawędź północno zachodniego fragmentu Wyżyny Lubelskiej, zwanego Płaskowyżem
Nałęczowskim. Zbudowany jest on z mezozoicznych i trzeciorzędowych skał
węglanowych, przykrytych około trzydziestometrową warstwą lessu naniesionego
przez wiatry, głównie w okresie ostatniego zlodowacenia.
Część końcowa
- W drodze powrotnej uczniowie obserwują uprawy
występujące na Wyżynie Lubelskiej.
- Uczniowie dochodzą do wniosku, że żyzne gleby,
jakimi są czarnoziemy pozwalają na uprawę pszenicy, chmielu i buraków
cukrowych.
Komentarz:
- Tak przeprowadzone zajęcia umożliwiają osiągnięcie
celów edukacyjnych i wychowawczych.
|